آرپی ایسکیکیان (ARPY ISKIKIAN) که یک آشپز از جامعه ارمنی تبار ساکن سیدنی است و چندین سال پیش تهیه این نان را از خانواده‌اش آموخته، می‌گوید: «اگر فردی هستید که می‌خواهید با تنها یک‌بار مزه کردن نان، طعمی شیرین و خوشمزه را احساس کنید، حتما از خوردن گاتا لذت خواهید برد.» گاتا در تمامی شهرهای ارمنستان و تقریبا در هر خانواده‌ای که بتواند آن را در منزل تهیه کند بسیار محبوب و معروف است.
اگر بخواهیم به سادگی هرچه تمام‌تر گاتا را توصیف کنیم باید اینطور بگوییم: «یک نان پرشده با مغزی شیرین» اما از آنجایی که هیچ دستورالعمل یکسانی برای غذاهای بومی و محلی وجود ندارد، گاتا نیز در مناطق مختلف ارمنستان اشکال گوناگونی دارد. اما به طور کلی می‌توان گاتا را به عنوان یک نان کره‌ای و کروسان‌مانند معرفی کرد که با استفاده از بیکینگ پودر و جوش شیرین یا به صورت سنتی‌تر با استفاده از مخمر تهیه می‌شود.
ایسکیکیان می‌گوید «یکی از موارد مشترک بین انواع مختلف گاتا این است که تمامی آن‌ها با مغزی شیرین پُر می‌شوند. مغزی وسط گاتا از ترکیب آرد، کره مرغوب، شکر، وانیل، کنیاک ارمنی (نوشیدنی الکلی مخصوص ارمنی‌ها) یا رام تهیه می‌گردد.» او همچنین می‌افزاید: «ترکیب درست نان گاتا این است که داخل آن نرم و مرطوب و روی نان کمی ترد باشد.»
نان شیرین صومعه گغارد
معروف‌ترین نسخه گاتا به صورت یک نان گرد بوده که نقوش مختلف یا کلمه «گغارد» (نماد خوراکی این روستای ارمنی) بر روی آن هک شده است. گغارد در میان دره آزارت علیا ارمنستان قرار دارد که به گفته یونسکو کلیسای آنجا توسط صخره‌ها و دیواره‌های دفاعی احاطه شده و در ابتدای قرن چهارم پس از میلاد مجسمه‌های زیبایی را در آن صخره‌ها تراشیده‌اند و در نزدیکی این مجسمه‌ها گاتاهای محلی فروخته می‌شده است. امروزه نیز در مسیر پیاده‌روی برای رسیدن به کلیسای میان صخره‌ها غرفه‌هایی وجود دارد که زنان و مردان سالخورده برای بازدیدکنندگان، گاتا پخت می‌کنند. ایسکیکیان که به تازگی از آنجا بازدید کرده می‌گوید: «این افراد با چین و چروک‌های زیبای روی صورتشان، با اشتیاق گاتاها را می‌فروشند.»
با اینکه گاتا در سراسر ارمنستان شناخته شده است اما گاتاهایی که مردم محلی گغارد درست می‌کنند طعم متفاوتی دارد؛ زیرا آن‌ها از شیر محلی استفاده می‌کنند و این یک شخصیت منحصر به فرد به گاتاهای منطقه می‌بخشد.
آزادی شیرین، نان خوش‌شانس
در تاریخ آمده است که منشا تولید گاتا با ایجاد کلیسا در گغارد ارتباط نزدیکی دارد. این کلیسا توسط سنت گرگوری پس از قبول مسیحیت به عنوان دین دولتی ساخته شد. هیچکس نمی‌داند چگونه اما با گذشت زمان، فروش گاتا در اطراف کلیسا تبدیل به یک سُنت شد.
اما ایسکیکیان نسخه اصلاح شده این داستان را اینگونه تعریف می‌کند: «در سنین پایین‌تر معلم مدرسه‌ام به من گفت این کلیسا طوری در داخل صخره‌ها وجود داشته که دیده نمی‌شده و این دیده نشدن هم برای آن بوده که قبل از رسمی شدن دین مسیحیت به عنوان دین رسمی کشور، مسیحی‌ها برای دوری از آزار دیدن به آنجا پناه می‌بردند.» همچنین توضیح می‌دهد که مفهوم نان در مسیحیت با شام آخر مرتبط بوده و دقیقا به همین دلیل، محبوبیت اولیه نان گاتا توسط مسیحیان گغارد به وجود آمده است. پس از گذشت سال‌ها قبول دین مسیحیت به عنوان دین رسمی کشور، مردم آزادانه‌تر در گغارد شروع به دین‌داری کردند و در همین هنگام شیرینی‌جات را به نان اضافه کردند. از آن زمان به بعد نانی که مصرف می‌کردند با نام گاتا (Gata) معروف شد؛ نانی که به شیرینی آزادی هم معروف است.
با توجه به وابستگی گاتا به دین، این نان در ارمنستان به عنوان نماد خوش شانسی در عروسی‌ها هم استفاده می‌شود. به این صورت که گاتا در طول مدت عروسی پخته شده و در نهایت نیز به عنوان نماد خوش شانسی بالای سر عروس و داماد شکسته می‌شود. همچنین اغلب این نان را پیش از سفر به آشنایان و نزدیکان نیز تقدیم می‌کنند؛ با این مضمون که برای داشتن سفری بی‌خطر، گاتا را همراه خود داشته باشید.
در پایان نیز باید گفت اگرچه گاتا در تمام طول سال مصرف می‌شود، اما پختن آن در طول تعطیلات دین مسیحیت (Candlemas) نیز سنتی است که 40 روز پس از کریسمس برگزار می‌گردد.
منبع:
وبسایت اِس‌بی‌اِس
